درک تأثیر انواع حرکت دوربین در فیلمبرداری، برای هر فیلمسازی لازمه. این آموزش رایگان فیلمبرداری نه تنها تو رو به یه فیلمبردار یا کارگردان بهتر تبدیل می‌کنه، بلکه داستان‌پردازی تو رو هم ارتقا می‌ده.
قبل از اینکه به لیست کامل انواع حرکات درست دوربین بپردازیم، اول بذار یه نگاهی به تعریف حرکت دوربین بندازیم. اینجوری بهتر می‌فهمی چرا فیلمسازها از این حرکات استفاده می‌کنن.
حرکت دوربین چیست؟
حرکت دوربین یه تکنیک فیلمسازیه که باعث تغییر کادر یا پرسپکتیو می‌شه. با این حرکت، فیلمسازها و کارگردان‌ها می‌تونن بدون نیاز به کات، زاویه دید مخاطب رو عوض کنن. بعضی از حرکات خاص دوربین تو فیلم حتی می‌تونن روی حس و حال و روان مخاطب تأثیر بذارن. این افکت‌ها کمک می‌کنن تا فیلم جذاب‌تر و تأثیرگذارتر بشه.
امروز یکم بیشتر آموزش ببین 🙂 👈 آموزش انواع کات در تدوین
اصطلاحات حرکت دوربین
ثابت یا Fix
اولین مورد از 9 حرکت صحیح دوربین در فیلمبرداری، پلان ثابت یا Fix است.در این حالت دوربین اصلاً حرکت ندارد. این کار با قفل کردن دوربین در یک موقعیت ثابت معمولاً با سه پایه به دست می آید و این باعث می شود که حواس بیننده پرت نشود.
این نوع تصویربرداری یکی از بهترین حرکات دوربین برای دیالوگ ، ترکیب بندی دقیق یا نمایش عملکرد بازیگران می باشد.
حرکت پن دوربین
حرکت پَن دوربین (Pan) به این شکله که دوربین روی یه محور ثابت می‌مونه و به آرومی به چپ یا راست حرکت می‌کنه. این حرکت باید خیلی نرم و دقیق، معمولاً روی سه‌پایه انجام بشه. تو فیلمسازی از این حرکت برای دنبال کردن سوژه، نمایش فاصله بین دو چیز یا نشون دادن چشم‌اندازهای وسیع مثل دشت‌ها یا شهرها استفاده می‌کنن. پس وقتی می‌خوای یه نمای کلی یا تغییر نگاه آروم تو فیلمت داشته باشی، حرکت پَن خیلی به‌دردبخور خواهد بود.
نکته مهم: همیشه حرکت پَن رو با یه تصویر ثابت شروع کنی و بعد از اجرای تکنیک، با یه شات ثابت دیگه سکانس رو تموم کنی. این کار باعث می‌شه حرکت پَن نرم‌تر و حرفه‌ای‌تر به نظر برسه و تصویرت انسجام بیشتری داشته باشه.
انواع حرکت پن دوربین
خود حرکت پن به چهار نوع دسته بندی می شه:
- پن مروری، دوربین از یک نقطه شروع به حرکت می‌کنه و با سرعت ثابت ادامه می‌ده تا به نقطه پایانی برسه و در اونجا متوقف بشه. این حرکت بیشتر برای آشنا کردن مخاطب با محیط کاربرد داره؛ مثلاً مرور نمای ساختمان‌های یک شهر.
- پن تعقیبی، دوربین سوژه رو دنبال می‌کنه و به هر سمتی که سوژه حرکت کنه، دوربین هم همزمان همراهش می‌شه. این تکنیک برای دنبال کردن اشیاء یا افراد متحرک خیلی مفیده.
- پن کنکاشی، دوربین اتفاقاتی که برای بیننده مهم‌تره رو دنبال می‌کنه. مثلاً توی فوتبال، ابتدا توپ رو دنبال می‌کنه ولی اگه خطایی رخ بده، دوربین توپ رو رها می‌کنه و به بازیکنی که خطا کرده یا قربانی خطا شده تمرکز می‌کنه. بعد از اون، تصویر ممکنه روی داور یا بازیکن منتقل بشه.
- سویچ پن، دوربین بین دو سوژه با سرعت حرکت می‌کنه به طوری که فضای بین دو سوژه به دلیل سرعت زیاد محو و نامشخص می‌شه. این تکنیک مثلاً برای گرفتن تصویر از گفتگوی دو نفر با یک دوربین خیلی کارآمده، چون باعث می‌شه حرکت بینشون سریع و روان انجام بشه.
امروز یکم بیشتر آموزش ببین 🙂 👈 بهترین تنظیمات دوربین برای فیلمبرداری
حرکت تیلت دوربین
سومین اصطلاح مهم در حرکت دوربین، تیلت (Tilt) هست. توی این تکنیک، بدون اینکه موقعیت دوربین تغییر کنه، فقط زاویه دوربین رو به بالا یا پایین حرکت می‌دیم. این روش خیلی برای دنبال کردن سوژه یا بازیگر مناسبه. مثلاً وقتی می‌خوای یه برج بلند رو با حرکت عمودی آهسته نشون بدی، تیلت کمک می‌کنه تا عظمت و استواری اون برج رو به خوبی به بیننده القا کنی.
حرکت پنتیلت (Pan-Tilit)
همان طور که از اسمش مشخص است ترکیب دو حرکتPAN و TILT به صورت همزمان است و دوربین حول یک محور ثابت یک حرکت چپ یا راست نرمی را به صورت یک منحنی از بالا به پایین ویا بالعکس را طی می کند.
حرکت دالی دوربین
در این تکنیک، دوربین روی ریل حرکت می‌کنه و به سمت جلو یا عقب می‌ره. این حرکت رو دالی یا تراک می‌گن.حرکت دالی به مخاطب کمک می کند احساس کند که در کنار صحنه حرکت می کند.
وقتی دوربین به سمت سوژه نزدیک می‌شه، بهش dolly in می‌گن، و اگه از سوژه فاصله بگیره، بهش dolly out می‌گن. این حرکت‌ها باعث می‌شن که تو بتونی به‌طور کنترل‌شده و طبیعی دید مخاطب رو تغییر بدی و به سوژه نزدیک یا ازش دور بشی.
در این تکنیک برای دنبال کردن سوژه‌ای با حرکت نرم و ایجاد پرسپکتیوی مناسب از صندلی چرخ‌دار یا ریل استفاده می شود اما امکان استفاده از مواردی خلاقانه‌تر مانند اسکیت بورد نیز وجود دارد.
تفاوت حرکت دالی و زوم در فیلمبرداری:
عمل زوم کردن روی سوژه خیلی شبیه حرکت دالی به نظر میاد، اما با اینکه ظاهرشون ممکنه مشابه باشه، تأثیرات کاملاً متفاوتی دارن:
- وقتی زوم می‌کنی، همه چیز، چه در پس‌زمینه (بک‌گراند) و چه در پیش‌زمینه (فورگراند)، به یک اندازه بزرگ یا کوچک می‌شه. اما در دالی، این تغییرات به‌طور متفاوتی اتفاق می‌افته.
- وقتی زوم می‌کنی، به نظر می‌رسه که سوژه به سمت تو حرکت می‌کنه یا ازت دور می‌شه. ولی در حرکت دالی، وقتی دوربین به سمت سوژه می‌ره (dolly in) یا از اون فاصله می‌گیره (dolly out)، این تو هستی که به‌نظر میاد به سمت سوژه حرکت می‌کنی یا ازش دور می‌شی.
- در حرکت دالی، اندازه سوژه توی کادر ثابت می‌مونه، اما پرسپکتیو پس‌زمینه به‌شدت تغییر می‌کنه. این باعث می‌شه که تأثیر بصری خاص‌تری روی بیننده ایجاد بشه.
تکنیک دالی زوم (dolly zoom) در فیلمبرداری
گاهی کارگردان‌ها برای تأثیرگذاری بیشتر، dolly out رو با zoom in ترکیب می‌کنن. تو این حالت، دوربین از سوژه دور می‌شه ولی همزمان روی اون زوم می‌کنه، طوری که اندازه سوژه ثابت می‌مونه ولی پس‌زمینه کوچیک‌تر و دورتر به‌نظر میاد. این تکنیک خیلی سخته ولی اگه درست انجام بشه، می‌تونه حس تنش، استرس و حتی سرگیجه رو به شکلی قوی به مخاطب منتقل کنه.
امروز یکم بیشتر آموزش ببین 🙂 👈 قانون 180 درجه دوربین چیست ؟
حرکت تراکینگ دوربین
تراکینگ به حرکتی افقی و مستقیم دوربین اشاره داره که معمولاً روی یک سطح صاف یا ریل‌های مخصوص انجام می‌شه. این تکنیک برای دنبال کردن سوژه‌های در حال حرکت خیلی کارآمده و حس حرکت روان و پیوسته‌ای رو ایجاد می‌کنه. همچنین می‌تونه برای نمایش محیط‌های بزرگ به کار بره. برای مثال، تصور کن که دوربین شخصیت اصلی رو دنبال می‌کنه در حالی که اون در حال قدم زدن در یک پارک یا خیابان هست. این نوع حرکت به بیننده اجازه می‌ده تا بیشتر با صحنه و شخصیت‌ها ارتباط برقرار کنه.
حرکت تراولینگ دوربین چیست؟
تراولینگ به حرکت دوربین در مسیرهای پیچیده‌تر و غیرخطی اشاره داره که ممکنه شامل تغییرات ارتفاع، چرخش‌ها و حرکت‌های ترکیبی باشه. این تکنیک برای ایجاد حس واقع‌گرایانه‌تر و غنی‌تر از فضا و محیط استفاده می‌شه و عمق میدان دید رو افزایش می‌ده و به صحنه پویایی بیشتری می‌بخشه.
این حرکت یکی دیگه از حرکات فنی و پیچیده دوربین به حساب میاد که دوربین برای تعقیب سوژه در حال حرکت، همزمان با اون حرکت می‌کنه. گاهی اوقات حرکت دوربین و سوژه موازی هستن و گاهی از هم دور یا به هم نزدیک می‌شن. برای مثال، دوربین ممکنه از یک نمای لانگ شات به نمای مدیوم کلوز آپ برسه یا برعکس. این نوع حرکت می‌تونه به تأثیرگذاری بیشتر صحنه کمک کنه و احساس نزدیکی یا فاصله رو به خوبی منتقل کنه
حرکت بوم دوربین یا حرکت کرین دوربین چیست؟
حرکت کرین و یا بوم یکی از جذاب‌ترین نماها در حرکات دوربین سینماست. تکنیک بوم به تغییر ارتفاع دوربین از بالا به پایین یا برعکس اشاره داره و معمولاً به نمای چشم یک پرنده معروفه. در این حالت، دوربین از سمت بالا به پایین حرکت می‌کنه. کارگردان‌های سینما از این تکنیک برای سکانس‌هایی که جمعیت زیادی وجود داره، استفاده می‌کنن، که معمولاً با استفاده از جرثقیل خاصی به نام کرین در استودیو تلویزیونی انجام می‌شه.
این حرکت به معطوف کردن توجه بیننده از یک نقطه به نقاط دیگر کمک می‌کنه و می‌تونه باعث منحرف کردن توجه بینندگان بشه و به موضوعات جدید بپردازه. با استفاده از این تکنیک، فیلمسازان می‌تونن عمق و پویایی بیشتری به صحنه اضافه کنن و حس درگیری بیشتری در مخاطب ایجاد کنن.
حرکت آرک دوربین چیست؟
حرکت قوسی یا آرک، حرکتی دایره‌ای برای دوربین است که به دور هدف مورد نظر می‌چرخد. این روش مزایای فراوانی داره و با استفاده از اون می‌تونی ترکیب‌بندی صحنه رو اصلاح کنی. برای مثال، اگر شی یا فردی در مسیر چیز دیگه‌ای قرار داشته باشه، با این حرکت زاویه دید تغییر می‌کنه و می‌تونی ترکیب بهتری از صحنه رو ببینی.
همچنین، این تکنیک به تو اجازه می‌ده که هدف مورد نظر در تصویر برداری رو از نقطه‌ای متفاوت مشاهده کنی و زوایای دید متعددی از یک موضوع خلق کنی. این کار نه‌تنها به جذابیت صحنه کمک می‌کنه، بلکه عمق و بعد بیشتری هم به تصویر می‌ده.
حرکت رول (Roll)
حرکت رول (Roll) یک حرکت چرخشی برای دوربین است که می‌تونه گیج‌کننده و غیرطبیعی به نظر بیاد. به همین دلیل، فیلمسازان اغلب از این تکنیک برای منحرف کردن توجه مخاطب یا ایجاد حس ناراحتی استفاده می‌کنند. اثر خاص این حرکت باعث می‌شه تا دوربین به یک ابزار عمدی تبدیل بشه که فقط در مواقع خاص، وقتی بخوایم احساسی از ناراحتی رو در بیننده ایجاد کنیم، باید ازش استفاده بشه. این تکنیک به‌خوبی می‌تونه تأثیرات عاطفی و روانی رو در صحنه‌های خاص تقویت کنه.
حرکت روی دست دوربین
حرکت روی دست دوربین یک تکنیک ساده و کارآمد است که به‌طور معمول در فیلم‌های مستند، گزارشی تلویزیونی و برنامه‌های خبری استفاده می‌شود. این حرکت به کارگردان‌ها این امکان را می‌دهد که از نمای نزدیک‌تری به سوژه‌ها بپردازند و احساس نزدیک بودن به آنها را برای مخاطب ایجاد کنند. برای این نوع فیلمبرداری، مهارت و دقت زیادی لازم است، و معمولاً باید به موارد زیر توجه کرد:
قوانین حرکات دوربین در سینما
- علت وجود حرکت: هر حرکتی که دوربین انجام می‌دهد باید علتی داشته باشد. حرکت بی‌دلیل ممکن است باعث گمراهی بیننده شود.
- ترتیب حرکت: معمولاً ابتدا سوژه حرکت می‌کند و سپس دوربین. در انتها هم دوربین ابتدا متوقف می‌شود و سپس سوژه.
- تمرین حرکات: قبل از شروع فیلمبرداری، چند بار حرکت را تمرین کنید تا از کیفیت کار اطمینان حاصل کنید.
- تعیین نقاط حرکت: قبل از فیلمبرداری، نقاط آغاز، وسط و انتهای حرکت را مشخص کرده و فاصله‌ها را تنظیم و علامت‌گذاری کنید.
- توجه به لنز: حرکات در لنزهای تله فوتو سریع‌تر به نظر می‌رسد، بنابراین هنگام استفاده از این لنزها باید آرام و نرم حرکت کنید.
- استفاده از لنز واید: هنگام انجام حرکات تراولینگ یا دالی، برای کاهش تکان‌های دوربین بهتر است از لنز واید استفاده کنید.
- تکیه‌گاه مطمئن: برای دوربین همیشه باید یک تکیه‌گاه مطمئن ایجاد کنید. اگر دوربین روی سه‌پایه است، آن را محکم ببندید و اگر در حال فیلمبرداری دستی هستید، دوربین را به‌طور صحیح و محکم نگه‌دارید.
این قوانین می‌توانند به فیلمبردار کمک کنند تا حرکات دوربین را به شکلی مؤثر و حرفه‌ای انجام دهد و تجربه‌ای زیبا و جذاب برای مخاطب فراهم کند.
